Mới cách đây vài hôm, tôi nhận được một tin nhắn trên Instagram: “Em theo dõi chị mấy năm nay qua YouTube và podcast nhưng hôm nay em mới biết chị có cả blog!” Đối với các bạn khán giả mới (và đôi khi cả với chính tôi!), thật khó có thể tưởng tượng rằng tôi bắt đầu xây dựng thương hiệu The Present Writer với trang blog này năm 2016. Phải tới 4 năm sau, năm 2020, các kênh video và podcast mới ra đời. Đã có những giai đoạn, hàng năm liền, tôi đều đặn đăng bài viết mới vào thứ Tư hàng tuần. Dù bận rộn, đau ốm, mưa nắng như thế nào, tôi cũng cố gắng lên bài đúng “deadline”—một hạn chót không ai bắt tôi làm, không vì mục đích chiến lược nào, và không hề đem lại một đồng thu nhập nào cho tôi ở thời kỳ đó. Tôi viết thực sự chỉ vì đam mê và niềm vui thuần túy.
Thực ra, tôi đã có câu trả lời từ khá lâu, nhưng tôi quyết định rằng mình sẽ không chia sẻ lý do cho tới khi nào tìm ra được giải pháp. Và hôm nay, tôi tự tin rằng đã tìm ra lời giải (ít nhất cho trường hợp của mình) và quyết định ngồi lại với blog—trở lại điểm xuất phát—để chia sẻ những bài học của tôi và con đường sắp tới của The Present Writer.
—
Bài viết này dành tặng:
- Tất cả những ai đang trên hành trình viết, dù bạn viết sách, viết báo, viết blog, hay viết nội dung số nào khác, tôi tin rằng cũng như tôi, bạn sẽ có những thời điểm cảm thấy khó khăn với việc duy trì viết đều đặn và tiếp nối những thành công ban đầu từ nghề viết.
- Những độc giả đã theo dõi blog The Present Writer từ những ngày đầu tiên. Những bình luận tích cực, những lời động viên, hay đơn thuần là việc bạn còn “nhớ tới” trang blog này chính là động lực lớn nhất để tôi bước đi trên con đường đơn độc (nhưng không cô đơn) của một người viết hơn 8 năm qua.
—
Tại sao “ngừng” viết?
Sở dĩ “ngừng” được để trong ngoặc kép là vì sự thật là không người viết nào hoàn toàn ngừng viết, họ vẫn viết hàng ngày—viết tin nhắn, viết nháp, viết nhật ký, hay viết trong tâm tưởng… Họ chỉ ngừng viết cho người đọc rộng rãi mà thôi.
Đây là điều tôi quan sát được từ nhỏ khi lớn lên trong một gia đình có truyền thống làm nghề viết. Nhưng phải tới khi (tình cờ) đi tiếp con đường của gia đình, tôi mới thấm thía được “ngừng” viết thực sự là thế nào.
Vậy, tại sao tôi “ngừng” viết?
1. Viết không chỉ là…viết
Trước đây đối với tôi, viết đơn thuần là sắp xếp tâm tư, câu chuyện, cảm xúc của mình trên một trang (giấy, blog, mạng xã hội) và chia sẻ trang viết đó tới mọi người. Nhưng hiện tại, với việc mở rộng làm video, podcast và các dự án cùng cộng sự, viết đã mang những hình thái khác như viết kịch bản quay video/podcast, viết miêu tả/truyền thông cho mỗi nội dung số mình làm ra, viết bài thuyết trình cho sự kiện, viết email lên kế hoạch thực hiện dự án… Cùng là viết nhưng khoảng cách từ thứ mình viết ra tới sản phẩm cuối cùng có thêm nhiều bước và nhiều người cùng tham gia, khiến thời gian viết giảm xuống trong khi độ phức tạp của nội dung viết lại cao lên.
Đây cũng là vấn đề mà nhiều người viết thành công mà tôi biết đã và đang gặp phải. Khi mới bắt đầu viết, bạn chỉ viết cho chính mình và cho độc giả. Nhưng khi việc viết của bạn bắt đầu có kết quả rõ rệt, bạn lại có thêm những cơ hội viết khác như: viết bài cho báo, làm truyền thông cho nhãn hàng, biên tập cho tác giả khác… hay giống như tôi, bạn mở rộng sáng tạo đa nền tảng và kinh doanh sách. Điểm chung lớn nhất là bạn sẽ chứng kiến quá trình “scale up” (tăng trưởng, mở rộng) từ nền tảng ban đầu của mình. Và điều trớ trêu nhất của việc này, đối với người làm sáng tạo, đó là càng scale up sự nghiệp sáng tạo của mình thì thời gian làm sáng tạo cá nhân lại càng ít đi; bởi khi đó, bạn cần chia sẻ thời gian với người khác và dành những ưu tiên khác.
Bởi vậy, mặc dù tôi vẫn viết hầu như hàng ngày nhưng thành quả cuối cùng khán giả nhìn thấy không phải là bài viết mà là video, podcast, sự kiện, sản phẩm… —những thứ bắt đầu từ viết nhưng không kết lại bằng viết!
2. Viết có sức nặng lớn hơn
Khi mở ra blog này, tôi mới 27 tuổi, đang học năm thứ ba Tiến sĩ và chưa kết hôn. Khi viết những dòng này, tôi đã 34 tuổi, là giảng viên đại học và có chồng cùng con nhỏ. Cuộc sống thay đổi khiến sức nặng của việc viết đối với tôi trở nên lớn hơn. Chẳng hạn, cùng là hai tiếng viết, nhưng giữa việc viết một bài blog miễn phí và viết nghiên cứu khoa học để tính điểm lên hàm giáo sư (theo cơ chế tenure tại Mỹ), tôi buộc phải chọn làm nghiên cứu trước. Tương tự, có thể cùng là việc viết cho cộng đồng nhưng giữa việc viết các bài blog vì cảm hứng bất chợt và việc viết sách tạo ảnh hưởng lâu dài, tôi buộc chọn viết sách trước. Sức nặng của việc viết lên quỹ thời gian eo hẹp của tôi trở nên rất lớn.
Bên cạnh đó là sức ép của cái gọi là “trách nhiệm người của công chúng”. Nếu như trước đây tôi chỉ viết cho một bộ phận độc giả nhỏ, giống như những người bạn tới nghe tôi thủ thỉ, tâm tình, thì bây giờ, tôi như một diễn giả đứng trên khán đài với hàng trăm ngàn con mắt đổ dồn tới. Có nhiều khán giả ủng hộ, nhưng cũng không ít người chưa hài lòng. Dù đôi khi chỉ là lỗi chấm phẩy, cách dùng từ, hay một quan điểm cá nhân nào đó khác với góc nhìn chung của xã hội cũng đủ đề tôi nhận được những bình luận với “cáo buộc trách nhiệm” nặng nề.
Thành thực, tôi biết ơn sự quan tâm, chú ý của cộng đồng. Có ai làm nghề viết mà lại không muốn có nhiều độc giả cơ chứ? Nhưng không thể phủ nhận, điều ấy khiến tôi cảm thấy áp lực lớn hơn rất nhiều mỗi khi đặt bút viết.
3. Viết không còn là sở thích
Lý do lớn nhất khiến tôi quyết định viết blog khi còn là nghiên cứu sinh là bởi tôi rất cần một sở thích bên ngoài việc học và nghiên cứu ở trường. Khi ấy, viết thực sự là một hobby—một thú vui cá nhân đơn thuần, không phải vì “miếng cơm manh áo”. Nhưng tới khi tôi bắt đầu “sống được” với nghề viết thì bỗng chốc, viết biến thành công việc thay vì sở thích.
Nhà văn nổi tiếng Stephen King từng định nghĩa người viết cho vui và người viết chuyên nghiệp như thế này:
“If you wrote something for which someone sent you a check, if you cashed the check and it didn’t bounce, and if you then paid the light bill with the money, I consider you talented.”
“Nếu bạn viết một cái gì đó mà nhờ đó người ta trả bạn một tấm séc, khi bạn dùng tấm séc đó rút ra được tiền mặt thành công, rồi bạn dùng tiền đó để trả hóa đơn tiền điện, tôi cho rằng bạn tài năng”
Ai làm nghề viết mà lại không mong sống được bằng con chữ, chi trả được hóa đơn bằng nhuận bút của mình và được Stephen King gọi là “tài năng” cơ chứ? Nhưng thời điểm mà viết chuyển từ sở thích sang công việc cũng chính là lúc tôi không còn muốn viết mỗi khi rảnh rỗi và thư giãn nữa. Đó là lúc tôi quyết định “ngừng” viết…
—
Tại sao viết tiếp?
Đúng vậy, tôi đã quyết định viết tiếp… với một hướng đi khác. Nhưng trước hết, tôi muốn cam kết với chính mình bằng những lý do viết rõ ràng hơn:
1. Viết là “món quà”
Tôi đặt tên blog là The Present Writer vì chữ “present” ngoài nghĩa là “hiện tại” (triết lý: sống cho hiện tại) thì còn mang nghĩa “món quà”. Sau rất nhiều năm trốn tránh con đường viết lách của gia đình (với nỗi ám ảnh “cơm áo không đùa với khách thơ”) và coi thường khả năng viết của mình; đến một ngày, tôi nhận ra rằng đây là sự nghiệp phù hợp nhất với mình—là công việc mình đam mê và có khả năng làm tốt nhất. Nói một cách khác, kể từ ngày mở blog 8 năm trước, tôi quyết định nhận món quà này, từ truyền thống gia đình và từ bản thân mình, để trở thành một người viết.
Mỗi lần tập trung viết tới trạng thái dòng chảy (flow), tôi đều quên hết tất cả mọi thứ xung quanh và cảm thấy hưng phấn như một đứa trẻ đang mở ra một món quà mới vậy. Ngay khi viết được một nửa bài blog này, tôi đã có khoảnh khắc cảm xúc dâng trào tới mức trái tim tôi dường như bị bóp nghẹt. Tôi hít thở một hơi thật sâu, đóng máy lại, bước ra ngoài đi bộ để tận hưởng, “nhâm nhi” cảm xúc này. Đây cũng là điều tôi quan sát được từ nhỏ ở ông ngoại tôi, cố nhà báo Nguyễn Hải, mỗi khi ông trút hết tâm can viết ra một bài báo mà ông tâm huyết. Viết khiến tôi thấy gần ông mình hơn bao giờ hết. Thực sự, viết là một món quà tuyệt vời!
2. Viết là “phương tiện nghệ thuật”
Mọi người có thể biết đến tôi nhiều hơn trên video hay podcast bởi đây là những loại hình dễ thu hút người xem, nhưng viết lại là “phương tiện nghệ thuật” (art medium) tôi thoải mái sử dụng nhất.
Giống như cùng là họa sĩ, nhưng có người chọn vẽ trên giấy, vải, gỗ, iPad…, có người chọn sơn dầu, khảm trai, màu nước, acrylic… Đối với tôi, đó là viết. Mặc dù rất thích quay, chụp, dựng video/podcast và làm các dự án sáng tạo khác, những thứ đó đến với tôi bởi trí tò mò, sự ham học hỏi và nỗ lực, chứ không phải từ bản năng tự nhiên. Viết thì khác, viết luôn đến cùng tôi nhẹ nhàng như một hơi thở.
3. Viết là “phép màu”
Trong một phiên viết journal buổi sáng cách đây chừng 10 năm, tôi bất chợt có giây phút tỉnh thức khi nối được sợi dây liên kết, một mẫu số chung tạo nên những điều tốt đẹp nhất trong đời mình. Tôi vội ghi xuống một câu nguệch ngoạc:
“When I write, good things happen”
“Khi tôi viết, điều tốt đẹp xảy ra”
Hết lần này tới lần khác, viết mang đến phép màu trong cuộc đời tôi. Viết giúp tôi từ một cô bé xuất phát điểm bình thường tại Việt Nam nhận học bổng sang Mỹ du học. Viết giúp tôi vượt qua tất cả nghiên cứu sinh tài năng trong Khoa để nhận giải thưởng “Luận án Tiến sĩ xuất sắc nhất”. Viết giúp tôi chiến thắng trong cuộc đấu giá cam go giữa thời điểm sốt nhà đất tại Mỹ để mua được hai căn nhà đầu tiên cho gia đình nhỏ của tôi và cho ba mẹ… Viết đã làm thay đổi cuộc đời tôi!
Vậy, giải pháp của tôi là gì để tiếp tục viết và kiến tạo nên những phép màu này?
—
Hướng đi mới của The Present Writer
Ở phần đầu bài viết, tôi đã nhấn mạnh rằng mình quyết định không chia sẻ lý do ngừng viết và chỉ viết trở lại khi đã tìm ra giải pháp để viết bền vững hơn. Sau một thời gian dài cân nhắc và thử nghiệm, tôi rất vui được chia sẻ hướng đi mới của The Present Writer:
1. The Blog
Để tiếp tục viết đều đặn nhưng giảm áp lực thấp hơn, tôi quyết định cho ra đời newsletter—bản tin hàng tuần có tên “Bài học thứ Tư”. Đây là một bản tin hoàn toàn miễn phí, được gửi trực tiếp tới hòm email mà độc giả đăng ký vào mỗi sáng thứ Tư hàng tuần (theo giờ Việt Nam). Bản tin này là phiên bản mới, ngắn gọn, cô đọng hơn của blog. Tuy vậy, bản tin sẽ không thay thế hoàn toàn blog—vẫn có những bài viết dài được đăng trên blog và email tóm tắt/trích đoạn tới bản tin.
Bạn hãy nhấp vào đây hoặc điền thông tin phía dưới để đăng ký nhận bản tin miễn phí ngay nhé!
Hãy đăng ký email của bạn để nhận bản tin miễn phí “Bài học thứ Tư” ngay tuần này:ĐĂNG KÝ
2. The Present
“Món quà” tôi trao trong “Bài học thứ Tư” là những điều do tôi chiêm nghiệm, chắt lọc, tìm tòi trong từng tuần. Kèm theo trang viết thông thường sẽ có những gợi ý sách hay, khóa học bổ ích, nội dung số đáng xem, những sản phẩm/công cụ hiệu năng… giúp bạn tiết kiệm thời gian, tiền bạc và công sức. Những món quà này bạn sẽ nhận được hoàn toàn miễn phí tại đây.
Điều duy nhất tôi mong nhận lại là sự ủng hộ chân thành. Nếu bạn trân trọng những gì tôi làm, hãy giúp tôi lan tỏa rộng rãi hơn món quà này bằng việc tương tác The Present Writer: nhấn yêu thích nội dung, bình luận, chia sẻ bài viết, chia sẻ bản tin, gửi link đăng ký bản tin cho những ai đang cần…
3. The Writer
Để mang viết trở lại trong chu trình hàng ngày của mình mà không dẫn đến tình trạng áp lực, kiệt sức, “chia năm sẻ bảy” với những công việc khác, tôi sẽ:
- Phát triển thêm sở thích khác. Để thay thể cho sở thích viết lách lúc rảnh rỗi, tôi đã trở lại với một sở thích thưở nhỏ là vẽ truyện tranh. Nếu bạn bắt đầu thấy những bức vẽ “nhi đồng” của tôi đâu đó thì mong bạn đừng chê cười nhé!
- Viết “nhanh” hơn. Một trong những điểm mạnh của The Present Writer là những bài viết dài và sâu sắc—thường ngốn của tôi 3-4 ngày để hoàn thiện. Nhưng trong tương lai, tôi muốn thử nghiệm cách viết ngắn và viết với tốc độ cao hơn để chia sẻ dễ dàng hơn qua bản tin “Bài học thứ Tư” và trên mạng xã hội. Vì viết nhanh hơn nên có thể những lỗi đánh máy, chính tả, chấm phẩy, câu từ… sẽ xảy ra, mong bạn thông cảm trước nhé!
- Tập trung sáng tạo sản phẩm mới. Quá trình chuyển hóa các bài viết trên blog thành sách (“Một cuốn sách về Chủ nghĩa tối giản”) và tập hợp các kiến thức quản lý thời gian/làm việc hiệu quả tạo nên sổ (“The Present Day planner”), dạy tôi rằng: Sản phẩm tri thức là bước nhất thiết để đưa nội dung số thành “di sản”. Những sản phẩm này có khả năng tạo ảnh hưởng sâu rộng, lâu dài hơn tới nhiều người, giúp lan tỏa thông điệp và kiến thức của tôi xa hơn nữa. Bởi vậy, những năm tiếp theo tôi sẽ tập trung viết sách, thiết kế sổ và tạo ra nhiều sản phẩm tri thức mới. Bạn hãy theo dõi bản tin để cập nhật thông tin sớm nhất nhé!
Tôi thực sự biết ơn sự ủng hộ của bạn đọc trong suốt những năm qua. Hy vọng sẽ tiếp tục được đồng hành với bạn trong nhiều năm sắp tới!
Be present,
Chi Nguyễn